Veel mensen, wel of niet autistisch, kampen met vermoeidheid en weinig energie. Ik ken deze vervelende klacht zelf ook maar al te goed. Het is gelukkig niet meer zo erg als in de periode met veel psychische problemen. Toen was ik constant oververmoeid; zowel lichamelijk als geestelijk. Ik was depressief, had een dwangstoornis, persoonlijkheidsstoornis en een niet ontdekt autisme. Toch zocht ik toen tevergeefs naar lichamelijke oorzaken. Maar bij de huisarts kwam er nooit iets uit wat op een lichamelijke oorzaak kon wijzen.
Oorzaken van weinig energie hebben
Nu ben ik nog steeds regelmatig moe, maar niet meer uitgeput gelukkig. Moeheid heeft altijd een combinatie van factoren als oorzaak. In de winter ben ik bijvoorbeeld minder energiek dan in de zomer. Ook nog met vitamine D en de lichttherapielamp. Andere dingen die kunnen bijdragen aan moeheid, zijn een drukke agenda hebben en te weinig slaap krijgen.
Los van allerlei tijdelijke oorzaken, is autisme een constante factor die veel energie kost. Ik maak me ontzettend druk om van alles, ben gevoelig voor prikkels en heb veel energie nodig om die allemaal te verwerken. Allerlei zaken die voor ‘gewone’ mensen meer vanzelf gaan, kosten mij extra denkwerk en tijd. Zoals sociaal contact, schakelen tussen activiteiten, omgaan met veranderingen, prioriteiten stellen, weten wat ik voel, keuzes maken en ga zo maar door. Ook worden allerlei bijzaken toch hoofdzaken bij mij.
Kleine dingen slurpen veel energie
Pas appte ik bijvoorbeeld de huismeester, maar ik kreeg geen reactie. Pas weken later reageerde hij, maar onverwachts en face-to-face! Hij belde aan en stond zeker tien minuten te praten. Voor mij was het allemaal overbodige info en was een simpel appje terug voldoende geweest. Daarna ben ik de hele dag nog mee bezig met verwerken van prikkels, mijn mening vormen, overdenken, mijn emoties toelaten en erover appen met mijn begeleidster.
Zo gaat dat zowat met alles in mijn leven, bijvoorbeeld ook als ik een coronatest moet doen. Of als ik iemand zie die herhaaldelijk hard tegen haar hond snauwt en ik de hele dag nog meevoel met die hond. Niet voor niets werk ik maar een paar uur per dag en kan ik niet te vaak afspreken met mensen. Ik heb veel tijd alleen nodig waarin ik me kan voorbereiden en dingen kan verwerken. Alsnog doe ik graag zoveel mogelijk, waardoor ik toch vaak moe ben.
Maar juist als ik moe ben doe ik makkelijke dingen, zoals op social media zitten en bankhangen, waar ik juist weer prikkels van krijg. Prikkels die ik moet verwerken. Voor de dingen waar ik uiteindelijk energie van krijg, moet ik me toch eerst inspannen en moet ik soms eerst een drempel overgaan. Denk aan rustig eten, op tijd naar bed gaan, yoga, sporten, zingen, dansen, wandelen in de natuur en mediteren.
Draagkracht neemt af
Als ik in een cirkel zit van moeheid, is mijn draagkracht minder. Dan ben ik nog gevoeliger voor prikkels, is mijn stemming somberder, krijg ik minder gedaan op een dag en zijn mijn coping mechanismes (hoe je ergens mee omgaat) minder. Dan ben ik bijvoorbeeld sneller geïrriteerd in plaats van dat ik gewoon even rustig ademhaal. Wat dan ook nog vaak gebeurt is dat ik mezelf veroordeel. Dan mag ik niet negatief zijn en moet ik rustig doen. En ik moet meer sporten en minder ongezonde dingen eten en ik moet dit en dat.
Maar al die ‘moetens’ komen met een negatieve vibe, hoe goedbedoeld ook. Dat kost energie. Ik weet met mijn ratio wat goed is voor me als ik moe ben en wat goed is om moeheid te voorkomen als ik niet moe ben. De ratio is echter niet de enige die mijn gedrag aanstuurt. Wat ik vaker probeer is op te merken wat er gebeurt. Wat denk ik, wat doe ik, wat voel ik? ‘Ik vloek, ik ben geïrriteerd.’ ‘Ik ben moe, al een paar dagen.’
Dan is het de kunst om daar even bij stil te staan in plaats van in allerlei oplossingen te schieten. De perfectionistische Mandy heeft altijd genoeg ideeën over wat er beter kan en hoe. Maar soms ben ik gewoon even moe en dan is dat wat het is. Dan is zelfzorg in het hier en nu belangrijker dan de toekomst. Soms moet ik op de rem trappen en soms moet ik juist in actie komen bij moeheid, het is een zoekplaatje.
Mindfulness helpt mij
Bij rust nemen komt er vaak een schuldgevoel bij mij naar boven. Ook dat is weer goed om op te merken. ‘Ik voel me schuldig.’ ‘Ik vind dat ik actiever moet zijn.‘ Die gedachten merk ik op. En dan besef ik me dat het gedachten zijn. Dan probeer ik te kijken naar de feiten in plaats mezelf te veroordelen. ‘Ik lig op de bank met een luisterboek.’ Er iets aardigs bij zeggen mag ook. ‘Ik mag op de bank liggen.’ Zelfcompassie is een manier om minder hard te zijn voor mezelf en minder zwart wit te denken.
Hoe vervelend moeheid ook voelt, soms is het er. Ik ken ook periodes met genoeg of veel energie gelukkig. Daar verlang ik naar in de periode van korte of langdurige moeheid. Dat verlangen mag er zijn, maar de moeheid erkennen voor mezelf is ook belangrijk. Ik mag er zijn, los van prestaties. Aan het eind van de dag wil ik beseffen dat ik genoeg heb gedaan die dag in plaats van kijken naar wat niet gelukt is.
Anderen zien jouw moeheid niet en voelen het niet, maar erken het wel voor jezelf.
De realiteit is dat mijn energieniveau wisselt en dat mijn autistische brein nu eenmaal veel energie kost, ook als het goed gaat en als ik leuke dingen doe. Daardoor kan ik minder op een dag dan ik zou willen en dat is een acceptatieproces. Een proces dat ook weer energie kost.. Gelukkig heb ik in 2021 weer stappen gezet in mijn algehele herstelproces. Daar mag ik in december best even moe van zijn!
Hoe ga jij om met moeheid?
Ferdinand
Hoi,
Als je alleen diagnose ass hebt gekregen dan zit je al met sociale communicatie en veel in je reserves betreft mentale vlak.
Je problemen met de prikkelverwerking en het verwerken ervan en een plekje weten te vinden.
Maar dat is voor mij een tikje zwaarder omdat ik ass heb en ook nog eens een diagnose adhd.
Om dan de juiste balans te vinden is dan een opgave .Ik heb ben helaas nog steeds aan het worstelen met acceptatie omdat je steeds opnieuw geconfronteerd met je diagnoses met alles wat je op je pad krijgt en nog zal krijgen.
Ik was pas 35 toen bij mij een diagnose ass werd gegeven.
En een paar jaar later( 37) kwam daar eens adhd bij.
Dus nou worstel ik pas een aantal jaar met mijn diagnoses.
En al die tijd zijn er jaren weggegooid.
Ik heb er best wel moeite mee dat mijn diagnose adhd de boventoon heeft zodat ik teveel wil en doe en moet verwerken dat dat veel mentaal energie kost en ik problemen ervaar en verval in mijn ass.
Groeten
Frans
Zo herkenbaar wat je hier allemaal beschrijft. Heb er de laatste tijd toch wat vaker gesprekken over met m’n vrouw, en dat verloopt de laatste tijd zelfs moeilijk. Het blijft voor niet-autisten toch moeilijk om die beperkingen, die we nou eenmaal helaas als autisten hebben, te begrijpen. Ze begrijpt het meestal altijd heel goed en houdt echt veel rekening ermee. Maar toch, naarmate ik ouder wordt (net 61 geworden) wordt het lastiger. 1 afspraak per dag ,als deze zo’n 5 uur duurt (repeteren met onze band), en dan niet ‘savonds nóg een afspraak. Ik lees en leer veel mbv m’n telefoon en doe dat voor m’n andere primaire hobby en daar verlies ik me de laatste tijd steeds meer in. En daardoor ontstaat er weer een soort uit elkaar groeien, beiden helemaal je eigen dingen gaan doen…. Gelukkig praten we er wel steeds over. Vooral mijn vrouw initieert zo’n gesprek bijna altijd.
Maar gelukkig houden we héél veel van elkaar ondanks alles!
Steven
Veel dingen zijn herkenbaar (waarvoor dank) en leer ook nog bij. Heb deze raad van prof. Elke Van Hoof (specialist HSP) in Evernote bewaard:
“Structuur in je dag brengen, gezond eten, bewegen en genoeg slapen. Je ’s morgens aankleden, de keuken op orde houden, water drinken. Het allerbelangrijkste in die structuur is dat je genoeg herstelmomenten inbouwt, dat je dingen doet waar je energie van krijgt: wandelen, schilderen, een boek lezen… Zelf ben ik de saaie zaken waar ik tegenop kijk opzij aan het schuiven, zoals facturen maken of lijsten met publicaties updaten. Onder sommige vervelende dingen kun je niet uit, maar probeer de vervelende dingen tot 10 procent van je werktijd te beperken. Doe zoveel mogelijk dingen waar je ogen van gaan blinken, want dat zijn de momenten waarop je lichaam recupereert. Kies voor jezelf, niet op een egoïstische manier, maar vanuit zelfzorg. Ik heb heb keihard gewerkt, maar aan mijn zelfzorg op vlak van slaap, voeding en beweging raakt niemand. Anders zou ik het gewoon niet volhouden.”
Humo 4158/20, p. 32
Structuur en slapen is soms lastig door verplichtingen, maar ik maak vooruitgang.
Naomi
Dankjewel voor het delen hiervan. Ik heb voor vrijdag ook een artikel klaar staan over vermoeidheid, maar deze (h)erkenning helpt heel erg! Soms kan die vermoeidheid me letterlijk lam slaan. Dan kan ik bijna niets meer. Lijkt er dus helaas toch een beetje bij te horen… Wel fijn om te lezen dat het bij jou in de loop der tijd minder die uitputting is geworden.
Steven Marien
Sinds men crohn darmbloeding en darmoperatie heb ik sowieso altijd weinig energie. Zeker wanneer men darmen leeg zijn. Dan voel ik binnen korte tijd een raar gevoel van energie die nog sterker daalt. Het beste te voelen in men vingers en moeilijk kunnen denken. Wat ik doe is meteen na dat ik van wc kom eten. En dan me rustig houden tot ik nog eens gegeten heb. Best heb ik 3 maaltijden in me. Want sinds klep van bauhin verwijderd is zakt men voeding denk ik snel te diep. En nemen men darmen pas voeding op wanneer darmen goed gevuld zijn tot hoger deel. En hopen dat het eten er in wil blijven, die klep dient om vocht te onttrekken, dus vochtig eten kan problemen geven om op te houden. En dan heb ik hopelijk weer beetje energie om iets te doen. Maar makkelijk is het niet. Normaal heb ik door autisme vaste tijden van dingen doen. Maar eigenlijk moet ik me meer naar energie momenten van crohn aanpassen. Maar zo simpel is dit niet ook men ouders hebben vaste tijden. Maar ik kan niet energie toveren en moet men doelen dan maar zonder deadline of moet moet gebeuren doen.