Mensen met autisme staan bekend om hun routines (standaardvolgorde), rituelen (iets op een bepaalde manier doen), obsessies en dwangmatigheden. Daarbij gaat het kort gezegd om iets op dezelfde manier te doen, om herhalingen, in plaats van om afwisseling of iets doen op gevoel of automatisme.
Reden van routines
Het kan bijvoorbeeld lastig zijn om thuis te vertrekken omdat je thuis moet loslaten en ergens anders heen moet. Als dat gepaard gaat met veel nadenken en spanning, kan een vaste routine om te vertrekken wat houvast geven en ervoor zorgen dat je niets vergeet en bewust een moment hebt om te schakelen.
Routines, rituelen e.d. hebben dus diverse redenen, zowel waarom het ontstaat of omdat het iets oplevert. Het is niet eenvoudig en rechtlijnig, maar een complexe samenhang van alles wat met autisme te maken heeft.
Oorzaak en gevolg
| Mogelijke oorzaak | Moeite met onbekende situaties, want niet weten wat te verwachten en niet weten wat te doen. Moeite met onduidelijkheden, want te veel opties/scenario’s om rekening mee te houden. Moeite met verrassingen, want geen voorbereidingstijd en planning moeten aanpassen. Moeite met veranderingen, want vraagt om flexibiliteit en schakelen. Moeite met overgang tussen omgevingen/ situaties/ activiteiten want je moet wennen aan prikkels, je moet op gang komen en je gedrag aanpassen. Gedetailleerd denken waardoor het heel druk kan zijn in je hoofd. Geen automatisering van terugkomende taken. |
| Mogelijk gedrag | Vaste tijden aanhouden. Dingen op een vaste volgordes doen (routine). Dingen opzoeken of vragen. Lijstjes maken met reminders. (Gedetailleerde) structuur/planning maken. Regels naleven. Obsessies hebben. Jezelf dezelfde prikkels toedienen (stimming). |
| Mogelijk gevolg | (Meer) duidelijkheid hebben, weten wat je te wachten staat. Houvast hebben. Meer rust in je hoofd, minder piekeren. Overzicht hebben. Je afsluiten van de buitenwereld, prikkels verwerken. |
Is de routine nog helpend?
Zolang het gedrag helpt om beter te kunnen functioneren en/of om beter in je vel te zitten, zijn routines en rituelen prima. Het kan nog steeds veel tijd en energie kosten, dus daar moet je dan rekening mee houden in je planning.
Als gedrag echter doorschiet en dwangmatig wordt, kan er wel een probleem ontstaan (zoals een verslaving of OCD). Bijvoorbeeld doordat je het zelf niet kan remmen of doordat je veel angst en/of onrust ervaart. Dan kan het je gaan belemmeren omdat het te veel tijd opslokt en ten koste gaat van activiteiten zoals werk, studie en hobby’s. Dan is het handig om hulp te zoeken.
Marjolein
Mijn bijnaam is Marjolijstje en dat is niet voor niets 😉
Voor mijn collega’s was mijn vasthouden aan routines een van de duidelijkste signalen van mijn autisme. Ik leg materialen bijvoorbeeld altijd op dezelfde manier klaar. Routines kosten nauwelijks energie en dat is fijn, want het leven kost me al veel meer energie dan gemiddeld. Sinds mijn diagnose omarm ik mijn routines helemaal, omdat ik weet dat ze me helpen!
Naomi
Heel mooi en duidelijk artikel! Dat ik jaren heb kunnen werken, is bij mij echt dankzij routines en lijstjes. En ja, ik sloeg er regelmatig in door, maar zonder dat was ik veel eerder uitgevallen. Mijn routines en dwangmatigheden zijn denk ik zelfs het grootste uiterlijke ‘kenmerk’ van mijn autisme.
davidbrys
Yep… Ik vind het leven verrekte moeilijk. Routines geven mij houvast en een zekere veiligheid. Als ik merk dat ik cruciale dingen aan het vergeten ben, of fouten aan het maken, dan probeer ik dat met bepaalde routines op te lossen. Gek genoeg ben ik daar dan wel weer héél creatief en out-of-the-box in. Dat moet wel, want mijn oplossingen trekken die box van het normale niet. 🙂
Mandy
Wat zeg je dat weer mooi!
ASSPris
Hai Mandy,
Wat is dit ontzettend goed door je uitgelegd. Dankzij de structuur , routines en rituelen die jij omschrijft is voor mij Overleven, leven geworden. In een nieuwe omgeving merk ik dat ik ontzettend lastig vind, omdat dit alles dan even weg gevallen is. Doordat ik nu snel weer probeer in structuur en routine te komen, is het mogelijk moet wennne. En dat lastige stukje is nu makkelijker accepteren voor mezelf. Bedankt voor deze mooie uitleg , dit kan ik delen met mijn naasten voor nog meer begrip.
Mandy
Dankjewel! 😀 En wat fijn om te lezen dat routines en rituelen jou helpen.