Shutdown of meltdown, na een ’te veel’

Autisme is zo breed, dat er voor mijn gevoel soms geen einde komt aan alle termen die er bij horen. Zolang ze een functie hebben, is dat ook goed natuurlijk. Dan kun je iets benoemen en erkennen voor jezelf. Vervolgens kun je andermans ervaringen erover lezen en kun je voor jezelf leren hoe ermee om te gaan. Bijvoorbeeld wat een meltdown (heftig gedrag dat naar buiten is gericht) en shutdown (heftig gedrag dat naar binnen is gericht) betreft.

Gevolgen van overprikkeling en overbelasting

Ik beschrijf het als volgt. Beiden termen zijn gevolgen van een ’te veel’ aan iets. Zoals een te veel aan prikkels waardoor je overprikkeld raakt. Of andere overbelasting, zoals te veel moeten van jezelf en anderen op je werk. Of te veel emoties en/of te veel veranderingen hebben. Noem het maar op. Bij een meltdown keert gedrag naar buiten in extreme vorm (externaliseren), bijvoorbeeld als woede of zelfbeschadiging. Bij een shutdown keert gedrag naar binnen (internaliseren) en keer je in jezelf.

Zelf heb ik meerdere keren in de week te maken met overprikkeling, minder vaak met een shutdown en maar zelden met een meltdown. Bij overprikkeling zijn mijn hersenen en zintuigen een paar uur van de kaart, omdat ze moeten bijkomen van te veel prikkels. Ik functioneer dan nog redelijk, kan normale dagelijkse dingen doen. Maar ik moet dan alleen zijn, kan me niet goed concentreren en ervaar het als een last voor lichaam en geest. Ik moet dan rusten en herstellen.

Uitgeteld zijn bij een shutdown

Als ik overprikkeld ben in een periode waarin er veel aan de hand is, kan ik een shutdown krijgen. Dan bevries ik eigenlijke (freeze). Daar gaat een trigger aan vooraf. Bijvoorbeeld tegen iets aanlopen dat oneerlijk is , waardoor ik emotioneel word. Er is dan een opstapeling van dingen waardoor ik me machteloos voel. Dan gebeurt er iets, maar heb ik geen energie om er iets mee te doen. Dan implodeer ik vaak en slaat alles hard naar binnen.

Daarna kan het gebeuren dat ik moet huilen. Niet van verdriet, maar van moeheid. Dan voel ik alle energie uit mij wegstromen en kan ik soms een dagdeel lang om de haverklap weer in huilen uitbarsten. Dan ben ik op. Op die momenten functioneer ik op mijn allerslechts. Dan kan ik geen boek lezen of wat dan ook. Dan ga ik maar onder mijn verzwaringsdeken liggen op de bank. Slapen lukt niet omdat ik te overstuur ben. Gelukkig heb ik nu Josje om samen mee te knuffelen. Ze troost mij, super lief!

Mijn emoties keren naar binnen

Een shutdown heb ik een paar keer per jaar. Ik moet daar dan ook echt even uit opkrabbelen en ben dan een paar dagen van slag. Het is eigenlijk een soort overprikkeling, maar dan van stress en emoties. Bij mij slaan emoties bijna altijd naar binnen. Ik ben niet zo expressief. Ik kan soms wel een meltdown hebben in de vorm van schadelijk gedrag en boosheid, maar dat zal nooit richting anderen zijn. Heel soms kan ik hard schreeuwen en vloeken, vanuit mijn tenen, als de frustratie echt te veel is. En ik heb vroeger mezelf pijn gedaan en beschadigd. Toen had ik vaker een shutdown of meltdown dan nu, zonder dat toen zo te kunnen benoemen.

Ik vind de term ‘meltdown’ overigens niet passen, omdat ik dan denk aan smelten. Dat associeer ik niet met heftig gedrag, maar met smelten en leeglopen. De term ‘shutdown’ klopt wel met hoe ik het ervaar.

Ik ga uit contact bij een shutdown, kan ook niet praten op zulke momenten. Toen ik bijvoorbeeld een relatie had en er te veel spanning was, gebeurde dat soms ook. Dan krulde ik op in foetushouding, ging het contact uit de weg, praatte niet en wilde niet aangeraakt worden. Het enige wat op die momenten noodzaak was, was om te voorkomen dat ik nog meer prikkels binnen kreeg. Dus die shutdown beschermt me ergens ook. Het is tegelijkertijd verdrietig omdat ik op het moment dat ik het meest kwetsbaar ben, niemand toe kan laten om me te troosten. Gelukkig heb ik nu een troosthond.

Terug naar de basis

In februari had ik mijn laatste shutdown. Buiten was het donker en koud. En het was in een periode van verandering, omdat ik zou stoppen met mijn werk. Ik was rusteloos, prikkelbaar en moe. Na een nacht slecht slapen (met een nachtmerrie), een lang overleg (overprikkeld) en een onterechte snauw van iemand (trigger), knapte ik. Het was me even te veel geworden. Ik heb er aan toegegeven. Ik ben op de bank gaan liggen en heb de rest van de dag alleen het noodzakelijke gedaan zoals eten, douchen en Josje uitlaten.

Dan worstel ik wel met schuldgevoelens, maar dat is de ‘oude ik’ die altijd nuttig en functioneel moet zijn. Ik kan al iets beter naar mijn emoties luisteren tegenwoordig en voor mezelf zorgen. Zo heb ik op een gegeven moment wel met een vriendin geappt om wat steun te zoeken. Later op de avond heb ik nog met mijn begeleidster gebeld en hebben we mijn planning voor de dag erna aangepast.

Shutdown als signaalfunctie

Die shutdown is een signaal of teken van hoe het met me gaat. Als ik weer boven water ben, ga ik dat na voor mezelf. Hoe heeft het zover kunnen komen en hoe voorkom ik een nieuwe shutdown? Het is tijdelijk en kan een eenmalig iets zijn, maar het kan een teken zijn van te veel stress en overbelasting. Of zelfs van een stadium verder: autistische burn-out. Gelukkig is van die laatste geen sprake bij mij, maar ik heb het afgelopen jaar wel veel geworsteld met overprikkeling, onderprikkeling en overbelasting. Gelukkig heb ik meer draagkracht dan vroeger, maar het blijft een zoekplaatje om als autist je weg te vinden in de maatschappij!

Tips bij een shutdown of meltdown

Tijdens	Erna
Bewustworden van wat je ervaart. Dat erkennen en benoemen.	Blijf even extra checken bij jezelf hoe het met je gaat en wat je nodig hebt.
Je emotie uiten, zoals huilen. En jezelf beseffen dat lastige emoties weer zakken.	Pas je planning aan als dat nodig is en goed is voor je.
Kijken naar wat je nodig hebt (stimming, zelfzorg, planning aanpassen, ..)	Is de shutdown/meltdown een teken van overbelasting? Zo ja, hoe kan je stressniveau dan omlaag de komende tijd?
Als er mensen in je buurt zijn, probeer aan te geven wat je ervaart en wat je nodig hebt.	Zoek steun en troost.
Misschien lukt niks en dat is begrijpelijk. Probeer dat dan niet te veroordelen.	Maak een kaartje met tips voor wat je bij een volgende meltdown of shutdown kan doen.

Heb jij wel eens een shutdown of meltdown en hoe ervaar je dat?