De belemmering van onderschatting en overschatting bij autisme

In deze blog vertel ik je meer over onderschatting en overschatting bij autisme. Ik heb zelf meer te maken met overschatting. Voor mijn autismediagnose heb ik maar al te vaak ervaren dat ik dingen maar ‘gewoon moest doen’, terwijl ze voor mij niet gewoon waren. Neem het voorbeeld van puber zijn en dus een bepaalde leeftijd hebben waarop je geen begeleiding van een volwassenen meer nodig zou moeten te hebben. Zou. Ook nu nog voel ik vaak de druk om dingen te moeten doen die mensen zonder autisme ook kunnen. Zoals leuk en gezellig zijn, terwijl ik eigenlijk overprikkeld ben en over mijn woorden struikel. Of initiatieven nemen, ‘gewoon’ werken van 9 tot 5, spontaan kunnen afspreken et cetera. Overschatting en onderschatting helpen niet mee.

Wanneer is er sprake van onderschatting en overschatting?

Als men weet van jouw autisme, kan je te maken krijgen met onderschatting van je intelligentie en vaardigheden. Autisme krijgt dan eigenlijk te veel gewicht en vooral op negatieve manier. Dan denkt iemand bijvoorbeeld dat je niet empathisch kan zijn of nooit uit kan gaan.

Het tegenovergestelde kan ook plaatsvinden. Dan overschat men jouw mogelijkheden en kunnen. Daarbij onderschat men eigenlijk de gevolgen van autisme. Autisme krijgt dan te weinig gewicht. Vergelijk het met een kindje van drie jaar dat erg lang is en eruit ziet als een kindje van vier of vijf jaar. Als je niet weet dat het kindje pas drie is, kan je de verwachting hebben van een kind dat al de ontwikkeling heeft van een ouder kind. Men overschat wat iemand dan kan. Bij autisme is ook niet te zien hoeveel moeite dingen jou kunnen kosten. Het kan ook zijn dat je iets wel kunt, maar alleen met heel veel moeite of met ondersteuning.

Hoe ontstaan onder- en overschatting?

De impact van autisme kan mede onderschat worden omdat het meestal niet direct zichtbaar of merkbaar is. Ik zie er altijd verzorgd uit en kan heel sociaal ‘doen’. Men ziet niet hoeveel moeite mij dat kost, wat ik daar allemaal voor heb moeten leren en hoeveel hersteltijd ik achteraf nodig heb. Ook kan ik goed presteren omdat ik graag leer en perfectionistisch ben. Op de middelbare school kreeg ik bijvoorbeeld weinig aandacht van mentoren omdat ik goede cijfers haalde. Veel mensen met autisme kopiëren en camoufleren waardoor de interne worsteling niet te zien is. Ik ben ook niet zo expressief qua emoties dus anderen krijgen ook niet snel een cue als ik worstel.

Ik denk dat onderschatting en overschatting ook ontstaan door stigma en stereotypes van de beperkende kenmerken van autisme. Dan heeft iemand een bepaald beeld van autisme en kent iemand die beperkingen direct aan jou toe. Terwijl autisme natuurlijk een breed spectrum is en jij ook gewoon vaardigheden en mogelijkheden hebt. Je bent een persoon met een karakter en je hebt dingen geleerd in jouw leven. De persoonlijke krachten zijn niet altijd meteen zichtbaar.

Onder- en overschatting kunnen ook ontstaan doordat je bij autisme vaak een groot verschil ziet in wat mensen goed en minder goed kunnen. Er kan sprake zijn van een disharmonisch intelligentieprofiel. Iemand kan bijvoorbeeld super slim zijn, maar in het dagelijks leven veel aansturing en begeleiding nodig hebben. Die versplintering schept verwarring bij de omgeving, wat niet heel vreemd is. Als je kan studeren, moet je ook makkelijk sociaal kunnen doen toch?! Maar dat gaat dus niet altijd op.

Vergelijk het met een trap waarbij je niet op één bepaalde tree sta, maar dat je op verschillende gebieden in het leven op verschillende hoogte staat. Maar mensen vereenvoudigen de realiteit graag en zien jou op een bepaalde tree op een bepaalde trap staan.

Negatieve gevolgen

Op het moment van onderschat of overschat worden zelf is het al heel vervelend, want dan voel je je niet gezien om wie je bent. Zeker als je niet goed bent in voor jezelf opkomen, is dat vervelend. Het is frustrerend als iemand anders voor jou invult wat jij wel en niet zou moeten kunnen. In nabije relaties kan er ook spanning ontstaan omdat iemand misschien denkt dat je je aanstelt of niet meewerkend bent. Onbegrip kan je erg onzeker en eenzaam maken en zorgen voor strijd.

Soms kunnen onderschatting en overschatting ook grotere gevolgen hebben voor later. Dan krijg je bij onderschatting van je kunnen bijvoorbeeld te weinig uitdagingen aangeboden met alle gevolgen van dien. Zoals weinig zelfvertrouwen, eenzaamheid, onderprikkeling, afhankelijkheid en depressie. Bij overschatting kan je juist faalangstig worden door faalervaringen, overprikkeld raken en overspannen raken door de druk. Mogelijk krijg je niet de juiste ondersteuning die je juist goed zou doen zoals therapie, begeleiding of een uitkering. Je kan dus uit balans raken als je stelselmatig wordt onder- en of overschat en probeert naar die verwachtingen te leven.

Niet schatten, maar communiceren

Een open blik hebben naar mensen toe is belangrijk. Onderschatting en overschatting kunnen niet altijd voorkomen worden, maar bewustwording daarvan is stap 1. Daarna is goede communicatie belangrijk. Van jezelf is zelfkennis belangrijk. Als jij namelijk weet wat jij als persoon goed kunt, kan je je talenten inzetten en waar nodig om hulp vragen. En je kan beter je grenzen aan leren geven of hulp vragen bij wat je juist niet goed lukt. Dan creëer je de juiste omgeving om te laten zien wat je wel kunt zodat je een leven kunt leiden met meer voldoening en zingeving, passend bij jouw autisme.

Goed communiceren is zeker ook belangrijk als het om formele instanties gaat. Als er beslissingen genomen worden op basis van jou maar kort gezien te hebben wil je jouw mogelijkheden en beperkingen breed in kaart hebben. Als je bijvoorbeeld begeleiding of een uitkering wil aanvragen, moet je je goed voorbereiden en vooraf aan een gesprek al goed formuleren waar je in je leven tegenaan loopt door je autisme. Dan kun je dat allemaal aankaarten in een gesprek, omdat de impact van autisme anders misschien onderschat wordt. Ik spreek uit ervaring..

Op school en formele instanties zouden ze er goed aan doen om de tijd te nemen en niet te snel conclusies te trekken. Kijk niet alleen naar uiterlijk en prestaties, maar naar wat het gekost heeft om dat resultaat te behalen. Als ik een goed cijfer haalde op de universiteit bijvoorbeeld, had niemand in de gaten hoeveel angst en dwanghandelingen daaraan vooraf gingen. En hoe vreselijk veel tijd het studeren me kostte door mijn gedetailleerde manier van informatieverwerking en dat ik theorie niet goed kan vertalen naar de praktijk, dus niet altijd wat had aan dat goede cijfer. Kijk dus verder en vraag goed door. Geef mensen ook kansen. Sluit iemand bijvoorbeeld niet uit van een beroep in de zorg omdat die autistisch is (kan echt niet!).

Moeite met jezelf inschatten

Doordat je je als autist zo anders kan ontwikkelen en door anderen vaak word over- en onderschat, is het voor jezelf ook een grote zoektocht naar wat je kan en niet kan, of kunt leren. Voor mezelf is het een flinke zoektocht altijd naar wat ik wel en niet kan. Vroeger spiegelde ik me aan leeftijdgenoten en wilde ik kunnen wat zij konden. Tegenwoordig ken ik mezelf beter en stem ik daar beter op af. Dat is nog steeds niet gemakkelijk. Ik kan nog steeds wel eens te licht over autisme doen. Dan denk ik dat ik een uurtje hersteltijd nodig heb, maar blijk ik uren uitgeteld te zijn.

Verder heb ik moeite om mijn krachten in te zetten, omdat ik toch bang ben te falen of niet goed genoeg te zijn (zie ook het filmpje hieronder over het imposter syndroom). Het heeft ook te maken met moeite met in-schatten. Dus ik onderschat of overschat niet altijd, maar kan gewoon niet goed vooruit denken. Alles is ook zo veranderlijk. Dat kan me angstig maken en me belemmeren om dingen te doen. Dingen mogen ervaren zonder al te veel prestatiedruk kan dan helpen.

Hopelijk weet je nu meer over onderschatting en overschatting bij autisme en wat je kunt doen. 

Als je nog vragen of opmerkingen hebt, deel ze dan vooral onder de video. Deel en like aub ook deze blog. Daarmee doe je mij een groot plezier. Dankjewel!