HSP en ASS, overeenkomsten en verschillen

Voor mijn diagnose ASS had ik therapie bij een vrouw die mij hoogsensitief noemde. Ze hielp me daarbij en ik noemde mezelf een hoogsensitieve persoon (HSP). Na mijn diagnose ASS zie ik mijn hooggevoeligheid als onderdeel van ASS en noem ik mezelf niet meer een HSP, maar ik ben daarin ook nog zoekende.

Een vergelijking maken

Autside vergeleek ASS al met HSP. Ik vat hier de overeenkomsten en verschillen in mijn eigen woorden samen:

• HSP draait o.a. om het hooggevoelig zijn ten opzichte van gevoelens van anderen, terwijl ASS-ers hier juist vaak moeite mee hebben. Lichaamstaal lezen en inlevingsvermogen (goede theory of mind) gaan vanzelf bij iemand met HSP terwijl het bij ASS denkkracht vergt.
• Iemand met ASS neemt taal vaak letterlijk, terwijl iemand met HSP minder gericht is op te taal.
• Beiden zijn overgevoelig voor zintuiglijke prikkels zoals geluid, maar HSP-ers zuigen vooral gevoelens van anderen op, als een spons. Hierdoor raken ze overspoeld en krijgen ze een vol hoofd. ASS-ers raken overprikkeld omdat alles wat ze zien en beleven binnenkomt. Het filter werkt niet goed waardoor het hoofd overvol raakt. (Dan is aarden belangrijk.)
• Iemand met HSP raakt overprikkeld omdat hij situaties goed aanvoelt en gevoelens van anderen overneemt. Iemand met ASS raakt overprikkeld omdat hij alles met het verstand moet beredeneren, wat veel energie kost. Beiden hebben rust nodig na sociaal contact.
• Beiden houden niet van veranderingen en gedijen het beste als er niet te veel druk op hen wordt uitgeoefend. Ze vinden rust en regelmaat fijn.
• Beiden houden vaak van diepgaande gesprekken en minder van praten over koetjes en kalfjes.
• Beiden zijn perfectionistisch en gewetensvol.
• Bij vrouwen is er vaker verwarring of iemand een HSP is of ASS heeft, dan bij mannen.

Wat ik wil toevoegen aan bovenstaande

• ASS is een diagnose die wordt gesteld op basis van de DSM-5. Bij ASS zie je vaker problemen en is professionele hulpverlening nodig. HSP wordt vaak gezien als een karaktereigenschap of kracht, ook al kan het een last zijn als iemand niet goed weet hoe er mee om te gaan.
• ASS is breder dan HSP. Denk aan stereotypen, routines en rituelen hebben. En problemen met centrale coherentie (moeite met het geheel te zien) en executieve functies (plannen en organiseren).
• Beiden kunnen zich anders voelen en worden soms buitengesloten of sluiten zichzelf buiten. De meeste mensen hebben immers geen ASS of HSP.
• Beiden kunnen speciale interesses hebben, maar bij ASS zie je eerder dwangmatig gedrag. Bij HSP zie je vaker spirituele interesses.

Wat zegt Annelies Spek over HSP?

Annelies Spek schrijft in haar boek ‘ASS voor volwassenen’:

• ASS-ers herkennen zich regelmatig in HSP vanwege de sensorische overgevoeligheid.
• Onder HSP vallen niet de bij ASS horende gedetailleerde informatieverwerking, moeite met veranderingen en overmatig intensieve hobby’s, moeite met non-verbale communicatie en het letterlijk nemen van taal.
• HSP-ers voelen goed aan hoe ze anderen kunnen troosten terwijl ASS-ers dat moeilijk vinden.
• HSP is niet als een aparte stoornis opgenomen in de DSM. De vraag is dus of HSP voldoende onderbouwd is en of mensen op basis hiervan zorg kunnen krijgen. Als er behoefte is aan zorg, is het goed om te kijken of er sprake is van een diagnose.

In het boek staat niet meer dan dit en het vraagt toch meer nuancering, maar ik ben het grotendeels wel eens met Annelies Spek.

Naar de kern gaan

Het is altijd lastig om een vergelijking te maken, omdat er niet altijd twee duidelijke hokjes zijn. Al met al moet er gekeken worden naar wat er achter het oppervlakkige gedrag schuil gaat. Wat is de oorzaak? Dan kijken wat wel en niet werkt voor een persoon en wat er nodig is van buitenaf. Dat is het belangrijkste. ASS-ers verschillen onderling en hoogsensitieve personen net zo goed. Iemand met HSP kan dus best op iemand met ASS lijken. Het zijn lastige begrippen.

Sommigen noemen zichzelf ASS én HSP om het nog verwarrender te maken. Ik kan me dat goed voorstellen omdat je bij ASS vaak een stereotiep beeld hebt dat niet klopt met hoe het zich bij jou uit. Dan dekt HSP misschien beter de lading. Ik gebruik de term niet meer voor mezelf omdat voor mij ASS de lading dekt. Wel voel ik goed sferen aan en ben ik gevoelig. Ik kan goed met iemand meeleven en stemmingen overnemen. Dat heeft misschien meer te maken met de neiging tot erg gefocust zijn op anderen uit angst iets verkeerd te doen. Kopiëren, camoufleren en compenseren maken dat ik nogal eens vergeet om bij mezelf te blijven.

Hoe kijk jij naar hoogsensitieve personen versus ASS of ben je nog zoekende daarin?