Ik vraag me wel eens af of ik naast autisme ook ADD heb; de ADHD-variant zonder de H van hyperactief. Dan is het belangrijk om te kijken naar de verschillen en de overeenkomsten tussen de twee. En ook wat er echt is diep van binnen en wat alleen gedragsmatig aan de oppervlakte.
ADHD of ADD of autisme?
Annelies Spek schrijft in haar boek ‘Autismespectrumstoornissen bij volwassenen’ kort over het verschil tussen ASS en ADHD. Natuurlijk zijn er in de praktijk nuanceringen, maar in de kern komt het hierop neer:
| Autisme | ADHD/ADD |
| Prikkels vermijden. | Prikkels opzoeken. |
| Bottum-up manier van denken en doen: oog hebben voor detail, overmatig zorgvuldig en gedetailleerd zijn, de diepte ingaan. | Top-down manier van denken en werken: steeds globaler kijken, vaak met de aandacht naar andere onderwerpen gaan, meer slordigheidsfoutjes maken. |
| Eerst nadenken, dan doen (maar wel impulsief zijn als er geen overzicht is). | Handelen vanuit een impuls, waardoor er vaker een verkeerde keus wordt gemaakt. |
| Chaos door te lang doorgaan met één taak (waardoor andere dingen blijven liggen), zich verliezen in details waardoor er geen overzicht is. | Chaos doordat concentreren lastig is, steeds afgeleid worden waardoor taken niet afkomen, dingen door elkaar doen. |
| Hyperfocus bij vrijwel elke activiteit of interesse. | Hyperfocus bij enkele activiteiten of specifieke interesses. |
Ik denk bovendien dat mensen met autisme over het algemeen rustiger zijn en dat mensen met ADHD druk zijn en doen en mensen met ADD vooral heel druk zijn in hun hoofd. Maar dit is wel heel ongenuanceerd en er speelt zoveel meer een rol, bijvoorbeeld of je meer introvert of extravert bent van aard en of je huidige levensomstandigheden goed zijn voor je. Nog een voorbeeld: ook mensen met autisme zoeken juist graag prikkels op. Wat denk je bijvoorbeeld van een zwaartedeken die op je huid drukt? Dat is ook een prikkel.
Autisme en ADHD
Naast verschillen, zijn er overeenkomsten, zoals het ‘je anders voelen’ en het vaak ‘minder functioneren’ in de maatschappij. En zowel bij autisme als ADHD/ADD zie je vaak gevoelens van onrust en problemen met executieve hersenfuncties, waar bijvoorbeeld timemanagement en taakinitiatie onder vallen. Je brein werkt anders dan bij mensen zonder autisme of ADHD/ADD en is niet echt gemaakt voor de huidige maatschappij vol prikkels en verwachtingen.
Je kan overigens zowel autisme als ADHD/ADD hebben. Dat heet co-morbiditeit of een dubbele diagnose hebben. Dan verklaren beide diagnoses apart van elkaar niet genoeg. Vaak valt het niet mee om zuiver diagnoses te stellen omdat in de praktijk alles door elkaar loopt en jij als persoon een geheel bent en niet de optelsom van diagnoses. Het gaat uiteindelijk niet om wat je theoretisch bent, maar om in de praktijk levenskwaliteit te hebben.
Geen diagnose ADHD
Ik ben, voor mijn onderzoek naar autisme, onderzocht op ADHD. Bij mij werd de diagnose niet gesteld omdat mijn ouders geen kenmerken uit mijn kindertijd konden opnoemen. Toch heb ik ADD-klachten die mijn welzijn en functioneren wel degelijk belemmeren.
| Autisme | ADD |
| Ik ben gevoelig voor prikkels van buitenaf en heb daarom bijvoorbeeld een noise canceling koptelefoon. | Tegelijkertijd kan ik niet tegen stilte en zoek ik prikkels op. Dat zijn dan wel prikkels die ik uitkies, i.p.v. prikkels die me overkomen. Afwassen zonder een podcast is bijvoorbeeld geen optie. |
| Ik heb een bottum-up manier van denken en doen; ik heb oog voor detail, ben nauwkeurig en ga de diepte in, waardoor ik meestal niet zo snel en efficiënt bent. | – |
| Ik denk veel na, plan alles vooruit, bereid me voor en ben dus meer een denker dan een doener. | Aan de andere kant ben ik op verschillende vlakken impulsief: veel te snel eten, skin-picken, constant op mijn Iphone zitten en veel dingen kopen online. Allemaal ongewenst gedrag waar veel tijd en energie in gaat zitten. |
| Ik kan te lang doorgaan met één taak, waardoor andere dingen blijven liggen. Dan verlies ik me in details en heb ik vaak geen overzicht meer. Dan is het lastig om prioriteiten te stellen en te schakelen naar andere dingen. | Net zo goed ontstaat chaos bij mij doordat concentreren lastig is, ik steeds word afgeleid waardoor ik achter de feiten aanloop en dingen door elkaar doe. De chaos in mijn hoofd zorgt voor overprikkeling en dat zorgt weer voor moeheid. Als ik moe ben, is mijn impulsbeheersing minder en vergeet ik dingen zoals mijn huissleutel. |
| Ik heb veel interesses en steeds is er een bepaalde periode waarbij ik met een onderwerp obsessief ben. Het liefst zou ik de hele bibliotheek lezen. Maar een chaotisch overprikkeld hoofd neemt niet goed informatie op. Ik doe alles graag goed en volledig. | Ik heb interesse in veel dingen en ben niet mijn leven lang gericht op een beperkt aantal onderwerpen of bezigheden. Met periodes ben ik hyper en doe ik van alles door elkaar. |
Veel overlap in de praktijk
Er is natuurlijk een verschil tussen kenmerken hebben of een volledige diagnose hebben. Voor een diagnose gaat het echt om een optelsom van veel kenmerken die levenslang en levensbreed invloed hebben. Mogelijk dat bij mij de combinatie van autisme en langdurige overbelasting (door het niet weten van autisme) zorgt voor klachten die je bij ADD ziet. Ik denk ook dat mijn hersenen klappen hebben gehad van mijn depressies. Daarnaast zorgt mijn OCD vaak voor afleiding en wordt mijn functioneren daardoor erg beperkt. Dingen houden elkaar zo in stand en dan blijf ik hangen in oud gedrag, terwijl ik zo graag vooruit wil. Dat gaat wel maar langzaam.
Oververmoeidheid ligt altijd op de loer door die combinatie van problemen. Frustratie ook, want het is niet leuk dat hele dagen opgaan aan afleiding of ongewenst gedrag. Ik verlang naar nuttige dingen zoals meer werken, leren, ontspannen, schrijven en lezen; naar lekker in mijn eigen bubbel zitten en niet de hele tijd in contact staan met de buitenwereld en ‘aan’ staan.
Wat heb ik nodig i.p.v. is het ADD of autisme?
Wat de oorzaak is van mijn onrust, is in ieder geval niet altijd duidelijk. Omdat ten alle tijden autisme de kern is voor mij, probeer ik zo goed mogelijk voor mezelf te zorgen, rekening houdend met autisme. Als ik meer kenmerken van ADD heb, is dat ook een signaal van overbelasting. Dan is het tijd voor structuur aanhouden, grenzen stellen, houvast en overzicht krijgen en op tijd rust nemen. Dat blijft lastig want mijn persoonlijkheid wil altijd meer, meer dan mijn zintuigen kunnen verwerken. Het is zoeken naar de balans..
Heb jij een dubbele diagnose en hoe ga je daar mee om?
Ina van Berckelaer-Onnes
Josine Bouwmans heeft daar een mooi boek over geschreven: Autisme en ADHD in één persoon. Uitgegeven bij Lannoo Campus
Mandy
Klopt, had hem al een keer bij boeken over autisme gezet: https://www.autisme-bij-vrouwen.nl/autisme-en-adhd-in-een-persoon/
Naomi
Mooi vergelijkend lijstje. Ook ik ben in eerste instantie onderzocht op ADHD (op mijn eigen verzoek, want ik vond mezelf altijd zo druk in mijn hoofd). Het was heel duidelijk dat er geen sprake was van ADHD, maar chaos in je hoofd past natuurlijk ook bij autisme. Het blijft lastig vind ik soms, al die verschillende dingen die ook weer zo kunnen overlappen.
steven marien (@marien_steven)
Ik heb ook nog crohn. Ik ging er mee om door het te verzwijgen tot ik bijna doodgebloed was door zwarte stoelgang door grote darmbloeding. Ik had al weet eigenlijk niet meer hoe jongs af af en toe weleens vleugjes bloed in men stoelgang gezien. Maar verder had ik niets. Toen ik het eerste zag dacht ik, ik ga dood aan darmkanker of zo. Maar ik hield het voor mezelf en na bepaalde tijd dacht ik dat het geen kwaad kon, fout gedacht uiteindelijk werd ik pas op 30 echt getroffen door deze ziekte.
Waarom ik het verzweeg, is omdat angst mijn meester is. Niet omdat ik mij schaam, uiteindelijk is het maar bloed in darmen, en niets om me over te schamen. Maar de angst voor ziekenhuizen en operaties is groter. Zo groot dat ik akkelige darmdoodbloed gevechten met hoge hartslag dagen volhield tot ik neerviel van bloed tekort. Maar ik hou nu eenmaal niet van ziek zijn, moest ik dood geweest zijn had ik operaties en zwak en ziek zijn niet hoeven meemaken. En was het voor mij zelfs beter dan het overleven. Maar om één of andere reden overleefde ik het. En moet ik nu dus vaak geprikt worden en me in zwakke en zieke toestand bevinden.
Gelukkig is de angst voor naalden geminderd nu ik vaak geprikt word. En de angst voor operaties is ook minder na de eerste operatie. Maar het zwak zijn is niet aangenaam, maar ik kan er niet aan ontkomen dus zal het moeten aanvaarden. Ik hoop nu geen diagnoses meer bij te krijgen, maar vrees soms weleens korsakov te krijgen. Omdat ik kamp met allerlei tekorten door men darmen die te weinig voedingsstoffen opnemen. Het word wel aangevuld met baxters maar weet het toch niet. Het enige dat ik weet is dat ik in de natuur al dood was normaal. Wat nu volgt is niet natuurlijk en ongezond en eigenlijk zou er meer keuze moeten zijn. Willen voortgaan of meteen kiezen om de wereld te verlaten bij vresselijke ziektes. Maar ik ben me bewust dat ik eigenwijze gedachten heb. Ik kan er ook niet aan doen, ik weet ook niet hoe het verder gaat, uiteindelijk weet niemand dat, hoop enkel nu geen nieuwe diagnoses te moeten bijschrijven.
Hans van der Lijcke
Als we het toch hebben over boekentips, had je de volgende er ook al bij staan?
“Anders gaat ook” van Elise Cordaro. Mooi ervaringsboek over autisme en ADHD. Het stukje over beginnen aan de was opvouwen, maar tussendoor steeds door een prikkel worden afgeleid. Daardoor met heel veel dingen afwisselend bezig zijn en na een tijdje ontdekken dat ze was begonnen met de was opvouwen en dat die taak nog steeds niet was afgerond. Is een mooi voorbeeld hoe AD(H)D en autisme en hele uitdagende combinatie is
ADD was ik in mijn zoektocht naar mijn anders zijn, eerder op mijn netvlies gekomen dan autisme. Maar bij de online vragenlijst was maar 50% op mij van toepassing. Toen waren er nog niet van die mooie sites als deze.
De tabel met de vergelijking tussen autisme en ADD is zeer verhelderend.
Een ware toevoeging. (Moet ik gelijk aan het Engelse werkwoord denken).
Mandy Verleijsdonk
Dat boek ken ik ja 😉
Maar erg lastig ja als je beide hebt. Alsof 1 van de 2 al niet uitdagend genoeg is…