Veel ingewikkeldheden van autisme zijn niet zichtbaar. In mijn hoofd is het vaak heel gecompliceerd omdat ik alles in het leven niet vanzelfsprekend vind gaan. Piekeren, overdenken, rumineren, intrusies, wat-als-denken, zwart-wit-denken, … = vermoeiend. Het zijn allemaal vervelende manieren van denken die niet echt helpend zijn. Hoe ziet dat er bij mij, met autisme en dwang, uit? En hoe ga ik er mee om? Ik deel het hieronder en hoop dat het jou ook helpt.
Het gaat bij lastige gedachten om gedachten met vaak beelden erbij die niet fijn zijn. Het gaat niet om ‘foute’ gedachten. Het denken gaat namelijk gewoon vanzelf en niks wat er in je hoofd verschijnt is verkeerd. Maar gedachten kunnen wel vervelend zijn voor jouzelf. In de periode dat ik depressief was, waren dat bijvoorbeeld gedachten en beelden over suïcide. Dat was niet af en toe, maar eigenlijk meer een obsessie.
Heb je gedachten over suïcide? Neem dan contact op met 113. Echt doen hoor, ze zijn er voor jou.
Soorten van lastige gedachten
Ik had en heb ook veel dwanggedachten op allerlei gebieden. Dat zijn vervelende gedachten die zich herhalen en die spanning geven. Voor mij is het zo dat de dwanggedachten of obsessies eigenlijk vaak nog vervelender zijn dan de dwanghandelingen (gedrag om spanning te verminderen). Het gaat bij mij vaak om controle willen. Bijvoorbeeld: ik ben bang dat ik bij het verkeerde nummer aanbel en controleer dan steeds het adres. Dat is de handeling. Maar de gedachten die ik er allemaal bij heb in mijn hoofd kosten veel meer tijd en energie. Ook vooraf aan het moment en later nog. Daar haal ik me bijvoorbeeld voor de geest wat ik allemaal fout kan doen en wat daar de gevolgen van zijn.
In je hoofd kunnen dingen oneindig groot worden.
Soms slaan dwanggedachten bij mij door in intrusies. Zeker in periodes van grote veranderingen. Dan heb ik hele nare gedachten over allerlei ongelukken en heftige dingen. Toen mijn hondje bijvoorbeeld een puppy was en ik heel onzeker was, had ik nare gedachten over wat ik allemaal bij haar fout kon doen, dingen die je juist niet wil doen zeg maar. Zoals haar uit mijn handen laten glippen op de trap. Het waren maar gedachten, maar door de angst dat het werkelijk zou gebeuren zat ik in een negatieve cirkel van nare emoties en gedachten.
Tegenwoordig heb ik nog regelmatig dwanggedachten en soms intrusies, maar niet meer zoveel als twintiger. Wel heb ik nog veel last van twijfelen, piekeren en overdenken, iets wat je bij autisme vaak ziet. Dat heb ik extra bij dingen die ik lastig vind, zoals sociale situaties, en bij onduidelijke of nieuwe situaties. Het zorgt er ook voor dat ik moeilijk tot actie kom en in mijn hoofd blijf hangen. In mijn periode van intsieve therapie kon ik ook nog wel eens rumineren. Rumineren is herkauwen van je problemen. Dat was bij mij toen mijn psychische problemen nog op de voorgrond stonden en ik zwart-wit dacht.
Er zijn dus allerlei soorten van vervelende gedachten. Bijvoorbeeld ook nog wat-als-gedachten. Wat als ik te laat kom? Wat als ik nooit … Je ziet een nare situatie in de toekomst voor je geest. De optelsom maakt het zo lastig en vermoeiend. het is de optelsom van constant ‘normaal’ nadenken, reflecteren, voorbereiden, analyseren enzovoort. Op een gegeven moment is het niet meer functioneel, niet meer helpend en beperkend.

Omgaan met lastige gedachten
Ik leg je uit hoe ik omga met negatieve gedachten.
- Ten eerste. Ik kan mijn gedachten niet wegtoveren. Wat me wel helpt is beseffen dat het gedachten zijn en wat voor gedachten het zijn. Dat schept een beetje afstand. En dan weet ik ook dat gedachten maar gedachten zijn en dat het niet iets is wat daadwerkelijk hoeft te gaan gebeuren.
- Ten tweede helpt het me om het er met iemand over te hebben. Dat is gelijk een soort realiteitscheck. Ik doorbreek zo gevoelens van schaamte en mijn eigen cirkeltje van gedachten. Wat anderen zeggen hoef ik niet automatisch over te nemen, want ik mag het er wel of niet mee eens zijn en ik bepaal zelf of ik iets doe met andermans gedachten.
- Ten derde helpt afleiding, als tegenhanger van het denken. Bijvoorbeeld door iets te doen waar ik blij van word. Dan is er iets minder ruimte voor gepieker. Of bewegen of iets anders rustgevendst doen.
- Ten vierde helpt het om te accepteren dat ik nu eenmaal een heel druk hoofd heb en dat dat veel energie kost, ook al is het niet zichtbaar voor anderen. Dat vermindert het gevecht met mezelf. Als ik niet veel ‘mag’ denken, terwijl ik wel veel denk, zorgt dat namelijk alleen maar voor spanning.
- Ten vijfde helpt humor en wat zelfspot. Van: o wat ben ik toch weer een fulltime druktemaker. Je hebt ook allerlei grappige memes over overthinking.
Dat zijn vijf dingen die je op korte termijn kunt doen. Voor de lange termijn helpt het voor mij om mezelf te blijven ontwikkelen en mijn basis te behouden met genoeg rust en zelfvertrouwen. Vroeger had ik bijvoorbeeld veel zelfhaatgedachten, maar doordat ik een beter zelfbeeld heb ontwikkeld en een beter passend leven heb, is die zelfhaat veel minder geworden. Mijn mentale staat is rooskleuriger.
Misschien zat hier iets bij wat jou ook helpt bij alle moeilijkheden in je hoofd. Ervaar zelf wat werkt voor jou en wat niet. Dat kan ook variëren per moment natuurlijk. Weet ook dat je niet alleen bent en dat je niet gek bent. We hebben allemaal wel eens gedachten waarvan we misschien denken dat niemand anders ze heeft terwijl iedereen in meer of mindere mate lastige gedachten heeft.
@mandyverleijsdonk In plaats gedachten en #emoties negatief te noemen, kan je ze ook lastig of ‘niet fijn’ nemen. Als er steeds meer lastige emoties en #gedachten zijn, kan je in een spiraal terecht komen. Wat heb jij dan nodig om weer meer fijne gedachten em emoties te krijgen? #zelfzorg ♬ origineel geluid – Mandy Verleijsdonk
Hoe ga jij om met lastige gedachten?
Linda
Wat voor mij ook een eye-opener was, is de wetenschap dat ik dagelijks een zekere hoeveelheid externe prikkels nodig heb. Hoeveel prikkels dat zijn is denk ik persoonsafhankelijk, maar als ik te weinig extern word geprikkeld, gaat mijn hoofd zelf prikkels maken. Vaak in de vorm van piekeren, doemdenken, rumineren, dwang, etc. Dat zorgt weer voor verlamming… Een cirkeltje, aiai. Ik doorbreek het door óf iets fysieks te gaan doen, óf wat mentale uitdaging op te zoeken. In ieder geval door in beweging te komen, uiteraard met wisselend resultaat 😉
Mandy Verleijsdonk
Goede aanvulling zeg, dankjewel. Heel herkenbaar ook. Bij te weinig prikkels van buitenaf, blijf je hangen in de bestaande interne prikkels.
Jeroen
Wat een fijn en treffend artikel.
Heel erg bedankt hiervoor.
Ook zo herkenbaar voor mezelf.
Ik ondervind hier ook erg vaak hinder van.
Erwin
Ik zal nooit vergeten dat je een keer op verzoek van de GGD naar Goirle was gereisd met het openbaar vervoer om met mij en mijn ouders te spreken over de uitdagingen van hen met mij als nog thuiswonende zoon met autisme.
Dank je uit de grond van mijn hart dat je dat voor mij en ons wilde doen. Sindsdien kijk en lees ik af en toe op je blog als ik me slecht voel en meestal voel ik me daarna wat beter.
Je schrijft namelijk zeer goed en belangrijker nog, vanuit je hart. Ik denk dat je in al die jaren veel mensen met en zonder autisme hebt geholpen en nog zult helpen met je inzet. Dat waren mijn gedachten bij het lezen van dit stuk, (ze waren gelukkig niet zo lastig)!
Groeten, Erwin
Mandy Verleijsdonk
Hoi Erwin,
dat is echt een heel mooi compliment. Dankjewel, dat doet me goed. En leuk om iets van jou te horen.
Mandy Verleijsdonk
Graag gedaan Jeroen