Zie je wel eens ergens (heel erg) tegenop? Ik in ieder geval wel, alhoewel het niet meer zo vaak is als vroeger het geval was. Het is het gevoel van ‘geen zin hebben in’ wat op de planning staat. Wat er bij mij dan gebeurt is veel getwijfel over of ik toch moet gaan of niet. Of ik word dwangmatig of stel dingen uit. Het gaat gepaard met veel gezucht en kan me somber en moe maken, omdat ik dan negatief naar de situatie kijk.
Oorzaken van ergens tegenop zien
Of ik ergens tegenop zie en hoe erg dat gevoel overheerst, hangt af van de activiteit of situatie zelf en van bepaalde omstandigheden, zoals of het regent als ik op de fiets moet. Maar de oorzaak is vooral intern en minder extern.
Zo was ik lange tijd depressief, mede doordat ik niet wist dat ik autistisch was en iemand probeerde te zijn die ik niet was. Ik voelde me leeg. Een ander kenmerk van depressie is anhedonie waarbij je geen plezier meer ervaart bij activiteiten. Dan is het vrij logisch dat je er vooraf ook al tegenop ziet.
Gelukkig ben ik nu niet meer depressief. Maar door een combinatie van autisme en een angstige aard hebben, kan ik nog steeds opzien tegen diverse activiteiten en situaties.
De rol van angst en autisme
Situaties waar ik tegen op kan zien zijn vooral nieuwe dingen. Bijvoorbeeld een eerste date met iemand, naar een nieuwe plek gaan of iets doen wat ik nog nooit gedaan heb. De moeilijkheid zit hem er dan in dat ik me de situatie vooraf niet goed voor kan stellen (en dus niet weet wat ik moet doen). Dan blijf ik maar nadenken over alle mogelijke situaties. Ik kan ook angstig zijn, zeker als er veel onduidelijk is. Van het denken alleen al kan ik overprikkeld raken.
Bij nieuwe situaties weet ik ook nog niet zo goed wat ik wil en wat haalbaar is. Dat moet ik tijdens het ervaren zelf ontdekken en dat vind ik zo lastig!
Maar ik kan ook opzien tegen dingen die niet nieuw zijn. Dat zijn dan situaties die ik lastig vind en niet zo leuk. Het zijn vaak dingen die moeten, zoals bellen of reizen met de trein. Ik kan het ook lastig vinden als het dingen zijn die ik op zich wel leuk vind, maar die geen routine zijn. Afspreken met een vriendin doe ik graag, maar alsnog vind ik het soms lastig. Ik moet dan iets anders van mijn dag loslaten en ik moet schakelen van alleen zijn naar samen zijn en dan weer terug naar alleen zijn. Dat is vermoeiend voor mij.
Omgaan met het gevoel
Vroeger ging ik niet op een gezonde manier om met het gevoel van geen zin hebben. Ik was heel streng voor mezelf en veroordeelde mezelf. Ik moest alles maar gewoon doen en kunnen, me niet zo aanstellen. Ook wilde ik graag dat anderen mij niet vervelend vonden en deed ik vaak sociaal wenselijk. Dat gaf extra spanning, waardoor ik juist nog meer ging opzien tegen situaties. Dan stond het huilen me nader dan het lachen en kon ik niet meer gezellig zijn.
Gelukkig ben ik inmiddels wat milder voor mezelf. Zo denk ik minder in ‘goed en fout’. Me bewust worden van dat ik ergens tegenop zie en het zo benoemen helpt ook al. En dat zonder oordeel! Dat scheelt veel innerlijke strijd. Anders sluimert er zo’n vaag gevoel en weet ik helemaal niet wat er met me aan de hand is. Als ik weet wat er is en als ik beter begrijp waar het gevoel vandaan komt, kan ik bovendien beter en gerichter handelen.
Wat doen als je ergens tegenop ziet?
Dit zijn wat ideeën om te doen, die mij vaak helpen.
- Me beseffen dat het gevoel tijdelijk is en weer zal zakken helpt me om het nare gevoel beter te kunnen verdragen.
- ‘Mogen’ afzeggen van mezelf, dus de ‘moeten’ er vanaf halen. Dat geeft me weer het gevoel dat ik keus en regie heb.
- Een rijtje van voor- en nadelen maken. Soms is het nodig om te gokken en gewoon een knoop door te hakken. Als bijvoorbeeld de plussen en minnen even groot zijn. Dan kan ik kiezen voor mijn rust (afzeggen of uitstellen) of voor het risico (wel gaan).
- Onderzoeken of de motivatie uit mezelf komt of dat ik het doe voor anderen. Bij de eerst moet ik alsnog kijken of er genoeg energie is om mijn motivatie in te kunnen zetten. En bij de laatste moet ik beslissen of ik energie heb om te ‘geven’.
- Als ik blijf piekeren, kom ik er niet uit en heb ik iets anders nodig. Dat kan afleiding zijn of de aandacht naar mijn lichaam verplaatsten, met sporten bijvoorbeeld of wandelen.
- Ik kan mijn gevoel ook delen met mijn begeleidster of iemand anders uit mijn sociaal netwerk. Dan kan ik even mijn hart luchten.
- Als ik ergens tegenop zie wat met iemand anders is, kan ik me uitspreken richting die persoon. Bijvoorbeeld: ‘Ik ben een beetje gespannen voor onze afspraak.‘ Dat helpt om verbinding te maken in plaats me af te sluiten.
- Ik kan kijken of ik de situatie makkelijker kan maken, door hulp te vragen of de situatie aan te passen. Zeker sociale situaties kan ik soms best iets aanpassen en makkelijker maken.
Het is natuurlijk per persoon en situatie verschillend wat helpend is.
Zelfkennis geeft weer grip
Als ik een keus heb gemaakt om toch te gaan of niet te gaan of iets wel of niet te doen, is het vervolgens goed om even aandacht te besteden aan hoe het voelt. Lucht het op als ik niet ga? Ben ik blij nadat ik toch wel ben gegaan? Voel ik niet heel duidelijk iets? Zo koppel ik het ‘het vooraf tegenop zien’ aan de keus en daarna aan de echte situatie; een soort feedback. Die kennis kan ik dan weer gebruiken bij nieuwe situaties waar ik tegen op zie. Viel het de vorige keer mee of tegen? Kwam het tegenopzien door angst of iets anders?
Door te reflecteren heb ik ervaringen om op terug te kunnen kijken.
Op die manier kan ik het met het vervelende gevoel omgaan en krijg ik weer wat houvast. Het helpt me in mijn leven sowieso heel erg om bewuster te kiezen. Dus niet maar ja en amen zeggen, maar kijken wat ik wil en wat ik kan. Daardoor voel ik me ook beter en zit ik lekkerder in mijn vel. Met als gevolg dat ik minder snel op zie tegen allerlei situaties en activiteiten in de toekomst. Dat is winwin!
Hoe ga jij om met het gevoel van ergens tegenop zien?
1 Pingback