Leven op het autismespectrum

Alle blogs, Sociaal & vrije tijd

Niet spontaan reageren op spontane vragen

Uhhhhhhhhh. Ik weet niet. Uhm. Even denken hoor.

Reageer jij ook zo op een spontane vraag van iemand? Misschien zeg je wel helemaal niks door totale chaos in je hoofd bij iets onverwachts. Bijvoorbeeld als iemand ’toevallig’ in de buurt is en vraagt of ze langs kan komen, of je vanavond mee op date wil, of je binnenkort mee een dagje weg gaat en dat we dat nu gelijk meteen direct hup organiseren.

Is alles duidelijk, moet ik nog iets vragen? Wat doe ik met Josje? Heb ik ruimte in mijn agenda? In mijn hoofd? Kan ik mijn eetplanning aanpassen? Heb ik tijd om me om te kleden en op te maken? Heb ik .. kan ik .. moet ik nog .. wil ik.. etcetera.

In de stressstand

Of het nu om iets kleins of groots gaat, mijn lichaam gaat direct in de stressstand en mijn hoofd ontploft van gedachten over voors en tegens, willen en moeten, de ander versus ik, korte en lange termijn. Vroeger heb ik niet geleerd om de tijd te nemen om te reageren op iets, zodat ik eerst even kan bedenken en voelen wat ik zelf wil. Ik dacht dat je meteen moest reageren. Als het ging om iets wat direct plaats zou vinden, was er überhaupt geen tijd.

Ook op de momenten dat er wel tijd was, nam ik die tijd niet. Ik wilde de ander meteen duidelijkheid geven en ik wilde niet ‘moeilijk’ doen. Dus zei ik ‘ja‘ op dingen die ik zelf niet wilde, maar deed voor de ander (pleasen). Of ik wist niet wat ik wilde en deed gewoon wat de ander wilde. Met angst en totale overprikkeling tot gevolg. Dus leerde ik dat de consequenties van te snel ‘ja‘ zeggen te groot waren.

Niet spontaan reageren maar de tijd nemen

Nu probeer ik de tijd te nemen als iemand iets spontaans vraagt. Dan zeg ik dat ik er even over denk en het zo/vanmiddag/morgen laat weten. Ik ben gewoon niet spontaan.. Dat denken en voelen moet dan wel alleen gebeuren, zonder dat iemand me aan zit te staren waardoor ik druk voel en nog niet kan afstemmen op mezelf.

Eerst kijk ik rationeel naar de voor- en nadelen van ‘ja‘ zeggen en van ‘nee‘ zeggen.

  • Als ik ‘ja‘ zeg, vraagt dat schakelen en plannen van mij en raak ik mogelijk overprikkeld. Maar als het het me waard is, heb ik misschien wel een leuke tijd, voel ik verbondenheid met anderen en ben ik een ervaring rijker.
  • Als ik ‘nee‘ zeg krijg ik misschien wel spijt, mis ik iets en voel ik me mogelijk even eenzaam. Aan de andere kant heb ik dan meer tijd voor mezelf en kan ik me aan mijn eigen routines en planning houden, wat rustiger is.

Na die rationele overweging, probeer ik naar mijn gevoel en lichaam te luisteren; een hele uitdaging. Heb ik bijvoorbeeld zin? En welke emoties spelen er? Ben ik bang en zo ja, kan ik daar mee omgaan? En wat zegt mijn lijf? Zit daar nog genoeg energie in?

Eventueel bespreek ik het met een vriendin of mijn begeleidster. Door mijn twijfels hardop uit te spreken, weet ik vaak beter wat ik wil en kan ik beter prioriteiten stellen. Is rust nu beter of wil ik wel iets anders dan anders ook al kost het energie? En mogelijk heeft de ander nog iets aanvullends om rekening mee te houden en een ander perspectief te geven.

niet spontaan

Niet spontaan zijn is oké

Als ik besluit om niet in te gaan op de spontane vraag, koppel ik dat vriendelijk terug. Ga ik wel mee, dan stel ik mijn planning bij. Dan moet ik iets anders bewust uit mijn agenda schrappen en hersteltijd inplannen. Ik heb ook geleerd dat het niet altijd ‘ja‘ of ‘nee‘ is, maar dat er soms een derde optie is. Bijvoorbeeld ergens mee naar toe gaan, maar pas later aansluiten of juist eerder weggaan. Of pauzes nemen om te ontprikkelen.

Naast een spontane vraag stellen of beantwoorden, is er nog zoiets als een spontane actie, zoals een arm om mij heen slaan. Dat zijn niet per se acties waar ik iets mee moet, maar ik kan er wel van schrikken. Ik ben daar zelf te geremd voor. Ook een arm om iemand heen slaan, vraagt wikken en wegen van mij. Gelukkig hoef ik daar in het corona-tijdperk niet mee bezig te zijn. :p

Overigens kan ik zelf ook wel eens spontaan zijn. Dan vraag ik iemand: ‘zullen we zo even wandelen/gaan we vanavond dansen/…’ Hoewel dat spontane een beetje schijn is en maar zo lijkt voor de ander. Bij mij is er al een heeeeel proces aan vooraf gegaan en heb ik al een plan a en een plan b gemaakt (en soms ook al een plan c). En dan hoop ik dat de ander zo lang als nodig is ‘uuuhhhhhh‘ zegt, ook al moet ik dan nog even de onzekerheid verdragen.

Hoe ga jij om met spontane vragen of acties?

  1. Vooral het stukje ‘derde optie’ naast ‘ja’ of ‘nee’ probeer ik steeds meer in te zetten. Het blijft afwegen tussen wat kan en wat ik zou willen, want ik wil vaak meer dan ik daadwerkelijk kan. Prachtig verwoord in deze blog. En trouwens, ‘spontane’ acties die je zelf regelt, zijn natuurlijk een stuk ‘makkelijker’, precies om wat jij schrijft. Bovendien ligt de controle dan bij jezelf en niet bij de ander. Zo houd ik ook wel van spontane acties;).

  2. In school zei ik bijna niets anders dan ik weet het niet als ze iets vroegen. Maar vaak weet ik het ook echt niet zeker rekenen en schrijven en alle schoolse dingen waar ik niet veel van snap. Tijdens de kledingbakken periode zei ik helemaal niets meer tegen vreemden. Want toen snapte ik niet waarom ik niet in beschutte werkplaats geraakte. Maar het met men vader wel ging om te kunnen werken.

    Thuis deden we vaak altijd hetzelfde op dezelfde moment zonder te vragen. Maar nu sinds crohn weten ze dat ik weinig energie heb. Ik kan niet meer gaan wandelen of naar de supermarkt of wat dan ook. Ik moet al mijn energie sparen om te kuisen en de tuin te onderhouden want dat moet nu eenmaal. In het ziekenhuis kon ik wel veel vragen meteen beantwoorden. Ik moet wel want ik was daar alleen en de enige die het wist. En die vragen waren ook makkelijker. Ze gingen niet over ingewikkelde dingen zo als in school. Maar over dingen die ik weet zo als bloed in men stoelgang. Maar vaak laat ik het gewoon op me afkomen in het ziekenhuis. Ook dokters weten niet exact wat en wanneer er gaat gebeuren. Ik probeer me maar klaar te houden als ze iets vragen en te doen wat ze vragen. Ook al weet ik het niet ik kan maar proberen. Maar in normale omstandigheden communiceer ik liefst alleen via text online. Dat geeft me altijd tijd om te denken wat beter is voor mij.

    Goede blog Mandy.

Geef een reactie