Dwangstoornis bij autisme

Voor mijn diagnose in het autismespectrum, had ik de diagnose dwangmatige of obsessieve compulsieve persoonlijkheidsstoornis (OCPS) en dwangstoornis (OCS). De meningen van hulpverleners zijn verdeeld over of ik nu naast autisme ook nog een persoonlijkheids- en of dwangstoornis heb. Kenmerken van autisme, zoals stereotiep gedrag, routines, rituelen en beperkte interesses, kunnen immers lijken op die van OCS en OCPS.

Niet één afgebakende dwangstoornis

Om een beeld te krijgen, licht ik hieronder toe op welke gebieden ik dwang heb en geef daar wat voorbeelden bij. Het is al veel informatie, dus ik beschrijf niet al mijn dwanghandelingen.

• Ik heb regels rondom eten, vanwege een behoefte aan controle en structuur. Ik eet op vaste tijden en tel calorieën bijvoorbeeld. Dit geeft houvast, maar is sociaal gezien niet handig en het is soms beperkend voor mezelf.
• Ik kan vaak controleren. Bijvoorbeeld als er een briefje in mijn brievenbus ligt met dat er een pakje is bezorgd bij mijn buren, kijk ik verschillende keren of ik het goede huisnummer heb. Ik ben bang om bij de verkeerde mensen voor de deur te staan. Zo zijn er meerdere dingen die mijn leven gelukkig niet meer heel ernstig beïnvloeden.
• Veel ordenen past bij de dwangmatige persoonlijkheidsstoornis, maar ook bij autisme en kan een kwaliteit zijn. Ik word wel moe van mezelf als ik vind dat een kast weer opnieuw moet worden uit- en ingeruimd. Onrust als iets niet goed geordend is, is ook niet fijn.
• Symmetriedwang heb ik ook. Vooral met mijn lichaam. Ik erger me aan wat niet symmetrisch is, Wat links en rechts kan, moet ik aan beide kanten doen. Ik was bijvoorbeeld de ene keer met links af en de andere keer met rechts.
• Skin-picking (dwangmatig huidpulken) zie ik als verlengde van zelfstimulatie/stimming (jezelf prikkels geven) die bij autisme hoort. Ik word er rustig van, maar het kost veel tijd en ik maak mijn huid kapot.
• Voor mijn autisme diagnose heb ik therapie gehad voor smetvrees, maar de vraag is of het niet meer te maken heeft met gevoeligheid die bij autisme past en met gewoon veel te veel nadenken over dingen, zoals wat er van wie op mijn huid komt.
• Ik tel soms dingen, bijvoorbeeld de stappen die ik zet. Verder mag ik niet alle getallen gebruiken omdat ze niet ‘goed’ zijn. Voor beiden geldt dat het houvast biedt en het is een soort van rustgevende bezigheidstherapie.
• Ik kan drang hebben om iets te kopen. Dan ga ik bedenken wat ik nodig heb en moet ik geld uitgeven. Online shoppen is een geordende bezigheid voor mij. Gelukkig koop ik nooit hele dure dingen. :s
• Ik ben bezig met het milieu en dat kan dwangmatig worden. Dan mag ik bijvoorbeeld geen thee drinken als ik weet dat ik het zakje maar één keer kan gebruiken en geen drie keer. En er mag maar één lamp tegelijk aan in huis.
• Obsessies vind ik het ergste. Daar krijg ik geen grip op. Dan raak ik gefrustreerd van het gevangen zitten in bepaalde gedachten. Bij autisme is de interesse fijn en ga je lekker op in een onderwerp (fiep/preoccupatie).

Ontstaan van dwangmatigheid

De meeste dwangen hebben te maken met onzeker zijn en perfectionisme en dat heeft weer te maken met de angst niet goed genoeg te zijn en de angst om te falen. Ik heb in de pubertijd een soort van houvast gecreëerd voor mezelf met allerhande regels. Die leidraad voor hoe-te-leven heb ik vervolgens niet meer los kon laten. De houvast werd een ‘moeten’.

Maar misschien heeft het nog meer te maken met een behoefte aan structuur, analyseren en duidelijkheid die ik pas (h)erkende na mijn diagnose in het autismespectrum. Ik heb houvast nodig, maar schiet daar soms in door waardoor ik mezelf als het ware in de weg zit.

Dwangstoornis vs autisme

Zowel bij OCPS als autisme zie je een beperkte flexibiliteit, perfectionisme en moeite met veranderingen en onzekerheid, maar bij autisme heb je al kenmerken als kind en zie je ook beperkingen in (non-verbale) communicatie, cognitieve problemen en over-/ondergevoelig voor prikkels. Maar zowel met als zonder autisme, kan je een persoonlijkheidsstoornis ontwikkelen, als je identiteit niet goed ontwikkelt.

Zowel bij de dwangstoornis als autisme zie je onrust en dwangmatig gedrag, maar dwang bij autisme is meer passend bij het karakter dan dat het een bijkomende stoornis is die je functioneren beperkt. Bij autisme heeft dwang vaak te maken met overzicht willen of nieuwe prikkels tegenhouden (functioneel) terwijl bij OCS sprake is van angst, extreme onrust en irreële gedachten. Autisme is breder, het zit in je hele doen en laten. OCS is een stoornis die je meedraagt, maar die niet hoort bij jou als persoon.

Al met al is alle basis van dwang bij mij autisme, maar waar ik doorschiet is het een aparte stoornis (co-morbiditeit) en is er een specifieke aanpak nodig. Dat is dan nodig om de kwaliteit van leven op peil te houden. Het gaat dan om welzijn en gezondheid.

Tips bij dwangmatigheid

• Ga na of een dwang voordelen biedt of niet.
• Mijn advies bij dwangen die je belemmeren is niet om die af te leren, maar om iets nieuws aan te leren. Anders is er leegte (als het al lukt om iets af te leren).
• Erken en accepteer je dwang in eerste instantie. Je kreeg het niet voor niets. Veranderen moet je niet doen om je aan te passen aan de wereld of omdat anderen last van je dwang hebben, maar omdat je er zelf last van hebt.
• Ga je in behandeling en werkt het niet, probeer dan iets anders. Wel even een tijdje proberen uiteraard.
• Kom uit je hoofd door dingen als sporten, mindfulness (aangepast aan autisme) of afleiding te zoeken.
• Zorg voor genoeg ontspanning en rust, om overbelasting en overprikkeling te voorkomen. Ik moet mezelf steeds herinneren om te landen/aarden.
• Ontwikkel talenten/hobby’s/vaardigheden/.. zodat er ruimte is voor andere dingen dan dwang.

Heb jij nog een tip of wil je jouw ervaring delen?